نظریه ی مزاج در طب سنّتی ایران و تنوّع پاسخ دهی درمانی بر اساس فارماکوژنتیک

دانش ژنتیک و فیزیوپاتولوژی نشان داده است که بروز یک بیماری می تواند ناشی از علل مختلفی مانند جهش در ژن های مختلف و مکانیسم های متفاوت مولکولی باشد، در حالی که ممکن است در بالین، علایم به ظاهر یکسانی مشاهده شود. از طرفی بیماران از نظر جذب داروها، تاثیر، کارآیی و عوارض جانبی آن ها، واکنش های مختلفی به یک دارو نشان می دهند و همین مساله باعث شده است تا پزشکان هنگام تجویز دارو برای بیمار، علاوه بر تبعیّت از رویکردهای درمانی تعریف شده، از حدس و گمان بر پایه ی تجربه ی شخصی نیز استفاده نمایند. داروسازی نوین سعی دارد، برپایه ی فارماکوژنتیک و نه فقط بر اساس مکانیسم یا ژنتیک بیماری، راهی برای تولید داروهای موثّرتر و کاراتر بیابد. هدف از این رویکرد، کسب حداکثر پاسخ بالینی با کم ترین عوارض جانبی و تولید دارو برای شخص خاص با بیماری خاص می باشد. امّا علی رغم این تلاش، تخمین و پیش بینی کارآیی و عوارض جانبی احتمالی دارو، بسیار پیچیده و در تعامل با بسیاری از عوامل شناخته و ناشناخته است و مراکز تحقیقاتی به دنبال طراحی شیوه های مطالعاتی جدیدی هستند که با ساده ترین و ارزان ترین شیوه، بیشترین احتمال موفّقیّت را به دست آورند. در مکتب طب سنّتی ایران، مزاج، مفهومی کلیدی در تعریف سلامت و بیماری انسان است. در این دیدگاه همان طور که اثر انگشت هیچ دو فردی یکسان نیست، مزاج و ترکیب هیچ دو انسانی با یکدیگر یکسان نمی باشد و همین طور در بسیاری از بیماری ها، تغییرات خاصّی در مزاج فرد رخ می دهد که طبق یک سری اصول مدوّن و طبقه بندی شده قابل افتراق است. گمان می رود با تقسیم بندی بیماران بر اساس نوع بیماری و در نظر گرفتن مزاج فرد و مزاج بیماری و همراه کردن این مساله با مزاج خاص داروها می توان در پیش بینی میزان کارآیی دارو یا احتمال بروز عوارض جانبی، موفّقیّت بیشتری را کسب نمود و به عبارت دیگر، این احتمال وجود دارد که بتوان راه رسیدن به اهداف فارماکوژنتیک را بر پایه ی فنوتیپ مزاج ها کوتاه تر کرد.